ـ نام علمی: Nerium oleander
ـ نامهای انگلیسی:Oleander, Rose bay, Rose laural, South sea rose
ـ نام های فارسی: خرزهره، جاروجور، گیش، کیش، ژاله، شبرنگ
خرزهره گیاهی است چند ساله که به صورت بوته ای و یا درختچه می روید. این گیاه که بومی مناطق مدیترانه ای است، به عنوان گیاه زینتی در بسیاری از نقاط دنیا کاشته می شود. خرزهره در تمام طول سال سبز بوده و دارای رشد سریعی است بطوری که معمولاً هر سال یکبار هرس می شود. برگ های آن سبز تیره با قوامی چرمی و رگبرگ های واضح، باریک، نیزه ای کشیده به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر هستند. گلها به رنگ های متنوع و در فصول گرم ظاهر می شوند. رنگ گلها سفید، صورتی، قرمز و رنگ های حد واسط است. میوه ی گیاه باریک و قلمی است و پوشش غلاف مانند آن حاوی تعداد زیادی دانه با موهای ابریشمی است. این گیاه در بسیاری از مناطق ایران کاشته می شود و در برخی نواحی نیز به صورت خودرو یافت می شود.
گونه دیگری از خرزهره که به خرزهره معطر معروف است نیز در نواحی ایلام، لرستان، فارس، چهارمحال و بختیاری، کرمان، بلوچستان و نواحی جنوب یافت می شود. این گونه شبیه خرزهره معمولی است با این تفاوت که رگبرگهای فرعی آن سبز – خاکستری هستند و متمایز از سایر رگبرگها می باشند. گلهای آن نیز سفید و کمی معطر هستند.
تمام قسمتهای خرزهره شامل برگ، گل، دانه، ساقه، پوست، ریشه . شیره آن سمی و حاوی گلیکوزیدهای قلبی می باشند. با این حال دانه های گیاه دارای بیشترین غلظت از این گلیکوزیدها بوده و در نتیجه سمی تر هستند به طوری که خوردن چند عدد از آنها می تواند به مرگ افراد منجر شود. پس از خشک شدن سمیت خرزهره حفظ می شود. این گیاه حتی پس از جوشانده شدن نیز همچنان سمی باقی می ماند. همچنین بخار و دود حاصل از سوختن شاخ و برگ گیاه حاوی گلیکوزیدهای کاردیوتوکسیک می باشد. گلیکوزیدهای قلبی خرزهره از دسته کاردنولیدها و شامل اولئاندرین (Oleandrin)، نری این(Neriin)، دیژیتوکسی ژنین(Digitoxigenin)، نری آنتین(Nerianthin)، رزاژنین(Rosagenin) و نری انتوزید(Nerianthosidae) هستند. اولئاندرین احتمالاً مهمترین گلیکوزیدهای قلبی خرزهره است.
همچنین گلیکوزیدهای کاردنولید پرس کننده دستگاه اعصاب مرکزی شامل نری دیژینوزید (Neridiginoside)، نری زوزید(Nerizoside)، نری تالوزید(Neritaloside) و ادوروزید – اچ (Odoroside – H) از عصاره برگهای تازه خرزهره جدا شده و مورد شناسایی قرار گرفته اند.
خرزهره همانند بسیاری از گیاهان حاوی گلیکوزیدهای قلبی تلخ مزه است و معمولاً دامها تمایلی به خوردن آن نشان نمی دهند. با این حال در صورتی که برگهای گیاه خشک شده یا به دنبال هرس پژمرده شده باشند برای دامها مطبوع تر هستند و در صورت دسترسی آن را می خورند. همچنین پس از قرار گرفتن شاخ و برگ گیاه در آخور گاوها و مخلوط شدن آن با علوفه مورد تغذیه ی دام مسمومیت رخ می دهد. علاوه بر این، مسمومیت در دامهای مختلف به دنبال نوشیدن آبی که برگهای خرزهره در دامهای مسموم و شیروار از طریق شیر دفع می شوند و خوردن آن برای گوساله و یا انسان موجب مسمومیت می شود.
مسمومیت با خرزهره در انسان به فراوانی اتفاق می افتد و در بعضی از کشورها یکی از علتهای عمده مسمومیت گیاهی در انسان محسوب می شود. بلع تصادفی برگ، گل و یا دانه های گیاه توسط کودکان، خوردن برگ و یا جوشانده آن برای خودکشی، استفاده از قسمتهای مختلف گیاه به عنوان گیاه دارویی از جمله برای سقط جنین، مصرف عسلی که از گلهای گیاه به وسیله زنبور فراهم شده است، استنشاق دود و بخار ناشی از سوختن شاخ و برگ خرزهره، خوردن گوشتی که با استفاده از ترکه های این گیاه به جای سیخ کباب شده است، خوردن سوپی که با ترکه های خرزهره به هم زده شده است و یا خوردن حشراتی که قبلاً از خرزهره تغذیه کرده اند از مواردی می باشد که به مسمومیت در افراد و در مواردی به مرگ آنها منجر شده است.
خوردن یک برگ و یا ۸ تا ۱۰ عدد از دانه های خرزهره توسط انسان بالغ می تواند منجر به مرگ شود. مقدار کشنده برگ خرزهره برای گاوها ۵۰ تا ۱۱۰۰، برای تک سُمی ها ۳۰و در گوسفند ۱۱۰ میلی گرم برای هر کیلو وزن بدن گزارش شده است.
خواص درماني:
برگهاي اين گياه داراي اثر مقوي قلب بوده ولي به علت سميت زياد حتماً بايد زير نظر پزشك متخصص مصرف شود.
|
روز بخير كاربر مهمان! 
